گزارش دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان

روز شنبه ساعت ۱۳ تا ۱۸ شنبه۳۰ اپریل ۲۰۲۲ دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان با حضور دهها تن از نویسنده گان، شعرا، هنرمندان و مشتاقان ادبیات داستانی افغانستان و ایران در سالن کنفرانس های لیسه نکه، برگزار گردید.

گرداننده گی این برنامه را گوینده ی بسیار موفق و سابقه دار رادیو و تلویزیون افغانستان،  خانم سهیلا اصغری بر عهده داشت.

در آغاز برنامه از مسئول کلوب فرهنگی فردا، عبدالفتاح غفوری دعوت به عمل آمد تا به صحبت بپردازد.
آقای غفوری با اظهار خرسندی از اینکه  کلوب فرهنگی فردا توفیق یافته دومین جشنواره ادبی دکتر اکرم عثمان ویژه‌ی داستان کوتاه را که برابر است با زاد روز آن بزرگمرد برگزار نماید، اشاره کرد که :

…. این جشنواره در حالی برگزار می شود که بر کشور عزیزمان افغانستان، جهل، ناامیدی و هراس سایه افکنده است. اگرچه آسیب پذیرترین اقشار جامعه در شرائط کنونی،  دختران و زنان می باشند که از حق تحصیل و کار محروم شده اند، با این حال تمام مردم افغانستان چه در داخل و چه در خارج از کشور، از درد جانکاه مشترکی، رنج میبرند. برگزاری دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان،  دعوتی است به چشم اندازهای وسیع تر و دوباره از جای برخواستن، برای پیوستن به یکدیگر و احیای هویت فرهنگی و ادبی افغاستان و برای برادری و برابری ملی.

آقای غفوری در پایان صحبت هایش اعلام نمود که :
ضمن سپاس فراوان از زحمات و همکاری های بی دریغ همه اعضای هئیت های گزینش، داوران و مترجمینی که در این دور جایزه ی ادبی اکرم عثمان، همکار و همراه بودند، اعلام نمود  که با افتخار اعلام میکنیم که نویسنده مطرح و صاحب نظر‌، آقای محمد آصف سلطانزاده، از سال بعد، سردبیر جشنواره ادبی اکرم عثمان خواهند بود. بدیهی است که همراهی و همقدمی این شخصیت با صلاحیت، به عنوان سردبیر، دورنمای روشنی را برای این جشنواره ادبی رقم خواهد زد.
متن کامل پیام کلوب فرهنگی فردا

خانم شریفه شریف اولین سخنرانی بود که بر روی جایگاه دعوت شد: ایشان پیرامون روایت فمینستی در داستان کوتاه پشتو و دیدگاه نویسندگان جوان به زبان پشتو به سخنرانی پرداختند.
خانم شریف در باره دیدگاه های فمینستی در داستان پشتو می گوید:

….فیمینستی روایت یا لید لورى د ښځینه لیکوالو د لومړی  پړاو  په  کیسو کې  د لیرالزم په چوکاټ کې د ښځو د اساسی حقونو  د زده کړې  ، د واده  اختیار او د زور زیاتی په وړاندې د اعتراض په توګه  ، داستانی کرېېکترونو سره بیانېدل .  ښځینه کرېکترونه په کیسو کې مظلومې ، محکومې او پسیف یا منفعلې وې.  بېېچاره خواره مظلومه ښځه . زرین انځور په خپل کتاب   « ادبیات او فېمېنزم » کې د  پښتونخوا کیسه لیکونکې  زیتون بانو یادوی چې کرېکترونه یې د معمولو او عمومی غوښتنو ورهاخوا ،ښځینه  روانی او جسمانی غوښتنې بیان کړی  . خو زموږ په کیسو کې تر اوسه هم چې موږ یې بیلګې همدې سیالۍ ته په رارسیدلو کیسو کې ولوستې ،  فېمېنزم   د محرومو کرېکترونو د ژوند له دراماتیکی پېښو سره روایت شوی چې  یو اړخیزې او اټکل شوی پایلې لری.    

 په دوو تېرو لسیزو کې چې د لوېدیځ له داستانی  ادبیاتو سره زموږ د لیکوالو بلدتیا ډېره شوه ، لنډه کیسه د  مایکرو فېکشن او ان فلش فېکشن  بڼو ته هم وده وکړه .
خانم شریف در آخر صحبتش تاکید می کند که فمینیسم به فمینیسم ها تبدیل شده. زنان هویت و خواسته های یکسانی ندارند. فمینیسم فقط مبارزه با مردسالاری نیست، جنسیت تنها تبعیض نیست و روابط دشوار فقط رابطه بین زن و مرد نیست. با این کار سنت های فمینیستی در داستان ها تغییر کرده و باید تغییر کند.امید است داستان های بهار امید و سایر نویسندگان جوان در راستای این تحولات اساسی و فرهنگی، شکل و دیدگاه و سنت جدیدی به خود بگیرد.
متن کامل سخنرانی خانم شریف شریف به زبان پشتو و انگلیسی

دومین سخنران آقای محمد آصف سلطانزاده بودند که به شرح “منازعات گفتمانی در رمان کوچه ما” پرداختند.
در نقد رمان کوچه‌ی ما، اثر اکرم عثمان از نظریه‌ی تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه برای تحلیل پدیده‌های اجتماعی، دال‌ها و مفصل‌بندی‌ها و چگونگی شکل‌گیری منظومه‌ی گفتمانی قدرت‌های حاکم بر جامعه و در نهایت شرایط و بسترهای سیاسی و اجتماعی شکل‌گیری منازعات گفتمانی استفاده شده است.

همچنان از نظریه‌ی منطق گفتگویی باختین بهره خواهم برد تا از مقوله‌ی آزادسازی صدا در این رمان، به صداهای مختلف گوش فرا بدهم. این مقوله شباهت دارد با مقوله‌ی معنابخشی به گفتمان مخالف در حوزه‌ی سیاست و اجتماع از لاکلاو و موفه. به نظر باختین رمانی که صدای شخصیت‌های مختلف رمان در کنار صدای راوی و نویسنده شنیده می‌شوند، چندصدایی خوانده می‌شود. هر شخصیتی روایت خود را بی‌هراس از داوری خواننده و نویسنده برمی‌سازد. و این بی‌شباهت نیست به مقوله‌ی ساختارشکنی در نظریه‌ی گفتمان لاکلاو و موفه که در آن سلطه‌ی گفتمان برتر شکسته می‌شود. امکانی را ساختارشکنی فراهم می‌آورد که مدلول و معنایی متفاوت از معنا و مدلولی که گفتمان برتر به دال خاصی تثبیت کرده است، به آن دال نسبت داد و آن را بازتعریف کرد. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد که در نظریه‌ی گفتمان لاکلاو و موفه صداهای بـه حاشـیه رانـده‌شده شنیده می‌شوند و رمانی که انعکاس دهنده‌ی گفتمان‌ها است، چندآوایی است.

آقای سلطانزاده مثالهای زیادی را از رمان کوچه ما تجزیه و تحلیل نمود. و در آخر اینگونه این مبحث بلند را به پایان برد:
می‌خواهم نوشته‌ام را با بیان احساس تنهایی مشترک مردمان که در رمان انعکاس یافته است، به پایان ببرم. این تنهایی هنوز ما را در خود گرفته است و اگر آن را گفتمانی بسازیم، چه بسا که به نجات هم برسیم. احساس تنها ماندن در برابر مصائب تحمیل‌شده را داریم. قدرتمندانی که می‌آیند و می‌روند و تنها مردمان می‌مانند و یک عالم ویرانی‌ها و فسادهای به جا مانده. کاروان یرغل‌گری که رفته‌اند و زمین‌های سوخته برجای گذاشته‌اند. آن تنهایی عظیم را به شیوایی در رمان کوچه‌ی ما شاهد هستیم، آن جایی که آغا و اکه‌موسی نگران جنگ قدرتی هستند که در تپه‌ی تاج‌بیگ میان جناح‌های مختلف دولت کمونیستی در جریان است. آغا می‌گوید: «هرگز، اما شدنی، می‌شه. اینا همگی قبرکن یک دگه استند. به قول معروف از تخت با تابوت می‌افتند. راه دگه‌ای ندارند.» اکه موسی می‌پرسد: «خوب، حاصلش چی؟» آغا جواب می‌دهد: «حاصلش ای که رفته رفته سر همدگه ره می‌خورند و تابوت آخره، ما و شما شانه می‌کنیم به به گورستان می‌بریم.»

متن کامل سخنرانی محمد آصف سلطانزاده

سومین سخنران آقای محمد شریف سعیدی  در رابطه با “رمان نویسی در سویدن و دشواری‌های نویسنده شدن در غرب” صحبت کردند.
آقای سعیدی ، به سه عنصر مهم در ادبیات داستانی غربی پرداخته و تفکر ، زبان و هنر نویسندگی به عنوان سه ضلع مثلث ادبیات داستانی غرب را به بررسی گرفت.

.….. دمخوری نویسنده غربی با مبانی علمی و فلسفی و هضم کردن آن در ادبیات داستانی است که بار تفکر و معنا را بر شانه ادبیات داستانی غربی می‌گذارد. حالا این جهان فکری ممکن است یک امر فلسفی باشد یا امر و روانکانه یا امر حقوقی یا جنسی یا امر محیطی در هر صورت یک مسله اساسی که بشر با آن درگیر است را باید با خواننده در میان گذاشت. 
در ادامه مثال های از رمان‌‌های مطرح ادبیات اروپا را به خوانش گرفت: در “چنین گفت زردشت!” علاوه بر آن سخن تازه‌ای خدا مرده است و زبان فخیم نیچه هنر رمان نویسی نیز موج می‌زند. در  همان آغاز دو شخصیت برجسته یکی زردشت و یکی قدیس به شکل ویژه‌ای طراحی می‌شوند. این دو شخصیت در محیط طبیعی کوه و جنگل و جمع بندبازان دست به عملکرد و گفتار می‌زنند و نقش‌های بسیار مهمی در همین چند سطر بازی می‌کنند. دیالوگ‌ها  فوق العاده دلچسپ و باورپذیر و پر معنی اند و به از سطح به عمق رفته از دیالوگ به منولوگ ختم می‌شود: اما زرتشت چون تنها شد با دل خود چنین گفت:« چه بسا این قدیس پیر در جنگل اش هنوز چیزی از آن نشیده باشد که خدا مرده است.» در این تکه نیچه وارد دنیای درون زردشت شده و اندیشه‌هایش را از پرسپیکتیو زردشت بیان می‌کند و اولین شخصیت پرسپیکتیوی داستان را خود را معرفی می‌کند و عناصر هنری رمان را در کتاب کلید می‌زند.

متن کامل سخنرانی محمد شریف سعیدی

چهارمین سخنران خانم منیژه باختری به شرح کوتاهی در رابطه با ادبیات داستانی در سالهای اخیر پرداخته و در پایان نگاهی اجمالیی به کارنامهٔ دوساله جشنوارهٔ ادبی اکرم عثمان داشتند.

ستوده خواهد بود تا درودی بر روان داکتر اکرم عثمان نویسنده نامبردار و نامیرای سرزمین‌مان، این شخصیت گران ارج بفرستم و به یاد و کارنامه ادبی و فرهنگی او سر تعظیم فرود آرم. نویسنده‌گانی چون داکتر اکرم عثمان، ستون‌های استوار تاریخ و ادب کشور ما استند.

و در ادامه از رهبری کلوپ ادبی و هنری فردا سپاسگزاری نموده یادآور شد  که: کلوب با شور و عشق در راه ادبیات و هنر و فرهنگ استوار ایستاده‌اند و با تمام تاب و توان در این راستا کار می‌کنند، می اندیشند و از فکر و جان خود برای خدمتگزاری و برگزاری برنامه‌های این‌چنینی مایه می‌گذارند. به ویژه در زمانی که هنر و ادبیات و تاریخ و استوره‌های‌مان مهجور و مظلوم افتاده‌اند و در زیر رگبار بی‌پایان تعصب و خشم زشت‌اندیشان و زشت‌کرداران قرار دارند.

متن کامل سخنرانی خانم منیژه باختری

در این قسمت از بخش اول برنامه ، رونمایی کتاب “تاریخ افغانستان در صد سال اخیر” اثر زنده یاد دکتور محمد اکرم عثمان بود که نگارنده  به معرفی این اثر ارزشمند پرداخت.
…… اکرم عثمان در عرصه ی دانش سیاسی و بخصوص حقوق بین الملل بسان خورشیدیست که نیاز به دلیل ندارد. این دانش و توانایی بالا را نه تنها  می توان در آثار و مقالات بلند علمی وی دید بلکه در نوشته های داستانی اش نیز که کاملا در یک ژانر دیگر است، می توان سراغ کرد. دکتر عثمان نوشتن یک سری از مقالات پیوسته را تحت عنوان “تاریخ افغانستان در صد سال اخیر” در سال  ۱۹۹۹ آغاز نمود. در فاصله سالهای ۲۰۰۰  تا ۲۰۰۸ از  قسمت اول تا بیست و یکم این مقالات، در دانشنامه “آریانا ” و همچین قسمت هایی از آن در نشریه” فردا” چاپ شد و در سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹ بخش هایی از آن به شکل گفت و شنود میان فرید سیاوش و داکتر اکرم عثمان در سایت “زندگی” به نشر رسید. کتاب حاضر که شامل هفتاد و چهار بخش می باشد، شامل نوشته هایی است که با بخش های چاپ شده بالا تفاوت دارد از این رو که تغییراتی در آنها وارد شده است و بخش هایی که تاکنون در جایی چاپ نشده اند نیز در آن گنجانده شده است.

متن کامل صحبت های رحیم غفوری

در پایان بخش اول، دو هنرمند مطرح ایران زمین، خانم شمیم آزاده آواز خوان معترض با نوازنده گی همسرش یارا زوارع موزیسین صاحب نام ایران به هنرنمایی پرداختند و دو آهنگ زیبای ( سنگسار، ارزش انسان) و ( اینجا کجاست؟ ) را اجرا کردند که با استقبال بیش از اندازه حضار مواجه شد.

پس از اجرای زیبای خانم شمیم و نوازنده گی یارا زوارع ، برای مدت ۲۰ دقیقه تفریح اعلام شد و از مهمانان به صرف چای و قهوه  و عصریه پذیرایی گردید.

بخش دوم برنامه با نمایش فلم کوتاهی از داستان خوانی زنده یاد اکرم عثمان آغاز گردید. دکتور فقید، داستان کوتاه “دختر کوکو گل” را که به همسرش ملیحه عثمان تقدیم کرده بود، به خوانش گرفت.

بعد از خوانش داستان ، مجری برنامه از آقای عبدالوکیل سوله مل عضو هیئت داوران زبان پشتو، دعوت نمود که گزارش هیئت داوران پشتو  را به خوانش بگیرند.
دخوښۍ ځای دی چې دفردا ادبی او فرهنګی مرکزسږکال بیا دافغانی ادبیاتو په ځانګړی ډول داستانی ادبیاتودوهم فستیوال رابللی دی. ددداستانی ادبیاتو د یووتلی او مخکښ لیکوال مرحوم ډاکتراکرم عثمان په نوم ددغه ځانګړی او مهم جشن نومول دا فستیوال لا ارزښتمن او مهم کرځولی دى .
و در ادامه راجع به روش کار هیئت های گزینش و داوران توضیح می دهد:

له ښه مرغه ویاړم چې سږکال زه هم ددغه ارزښتمن فستیوال دغوروای ډلګۍ غړی یم ، د غوراوی کمیټې غړوهریو وتلې لیکوالې شریفه  شهلا شریف ، پیژندل شوی شاعراو لیکوال فاروق فردا او ما په ګډه هغه ۲۵لنډ داستانونه په غوروکتل چې د فستیوال د انتخاب کمیټې درنو غړوهریو وتلی لیکوال او شاعرعلم ګل سحراوتکړه لیکوال وفا سمندرفستیوال ته درارسیدلوداستانونو له منځه په ګډه چا ڼ  اوموږته را استولی وو. موږپه ګډه د څوپرله پسې مجازی غونډوپه لړکې دهغو له منځ نه درې داستانونه  په ترتیب سره د اول ،دوهم او دریم مقام دجایزې لپاره وړوبلل.

سږنی فستیوال پښتو برخې ته ټول ټال ۴۵لنډداستانونه ۲۴لیکوالورااستولی و. ددغو۴۵له منځه دفستیوال دانتخاب کمیټې ۲۴داستانونه له پوره غور وروسته چا ڼ اوموږته راولیږل. دجایزې لپاره دداستانونوپه غوروای کې موږهریوله پوره غورکارواخیست. هرداستان مو څوځل ولوست ، دهغه دلیکنې فورم او محتوا دواړه مو په پام کې ونیول ، دداستان دموضوع  نوی والی، پیغام ، ژبه ، دنثرروان والی، کرکترکښنه ، داستانی فضا اونورټول داستانی عنا صرزموږپه ارزیابۍ اوارزونه کې دپام وړځای درلود.
گزارش کامل هیئت ژوری پشتو

بعد از آقای سوله مل، آقای جواد خاوری بر روی جایگاه دعوت شدند تا راپور هیئت داوران فارسی را به خوانش بگیرند.
….در مرحله نخست از میان کل آثار رسیده به جشنواره،، بیست اثر گزینش و به مرحله بعد ارسال شدند. وظیفه گزینش در این مرحله را اساتید ارجمند محمدآصف سلطان زاده، پروین پژواک و ضیاء قاسمی به عهده داشتند. در مرحله دوم، داوری نهایی میان اثار گزینش شده، توسط هیئت داوران این بخش صورت گرفت است.

در قضاوت کلی، داستانهای رسیده از تنوع موضوع، فضا، زبان و تکنیک بر خوردار بودند که حکایت از تنوع دغدغه، دیدگاه، ذوق و نیز پویش‌گری نویسندگان آنها می کند. مسایل اجتماعی، مانند فقر، تعصب و تبعیض؛ و همچنین جنگ، انتخار، مهاجرت و کرونا از دغدغه‌ها عمده داستانهای این دوره می باشد. سطوح کیفی داستانهای رسیده از لحاظ تکنیک و پرداخت داستانی گرچه دارای نوسان است، اما  در مجموع رضایت بخش است.

هیئت داوران بخش فارسی، پس از بررسی قوت ضعف بیست اثری که بر مرحله دوم رسیده بودند، سه اثر را دارای برجستگی‌های زیر تشخیص داده و به عنوان آثار برتر برگزیده اند. گرچه این برجستگی‌ها با شدت و ضعف در اغلب داستانهای مرحله دوم مشهود بودند، ولی در سه اثر برگریده نمود بیشتری داشتند. برجستگی‌های یاد شده عبارتند از:

توانایی در پرداخت مسایل اجتماعی با توجه به پیچیدگی شخصیت های داستان؛
استفاده از زبان داستانی برای بیان احساسات و رفتار شخصیت های داستان؛
طراوت، تازگی و بهرمندی از تکنیک های به‌روز داستان نویسی؛
توجه به جنبه های روانی و لایه های پنهان شخصیت؛
ظرافت در شیوه بیان؛
بهرمندی از ظرفیت های قصه گویی و خیالپردازی.
گزارش کامل هیئت ژوری فارسی

قرار شد که قبل اعلان و معرفی برنده گان امسال ، جایزه دو تن از برنده گان سال قبل اهدا شود.

خانم شریفه شریف، جایزه مقام دوم زبان فارسی در بخش رقابتی سال ۲۰۲۱ را به خانم سمیه فصیحی اهدا نمود.

خانم جلیله سلیمی جایزه مقام سوم زبان پشتو، در بخش رقابتی سال قبل را به ( جمیله ظریف ) که به نماینده گی از آقای محمد انور وفا سمندر در محفل حضور داشتند، اهدا نمود.

اسامی مقام سوم زبان پشتو و فارسی همزمان توسط آقای سید ضیا قاسمی اعلام گردید:

در زبان پشتو ـ داستان “د چا پاچاهی؟” از فرید طوفان

در زبان فارسی ـ داستان “شکار غیر قانونی” از زهرا نعیمی

اسامی مقام دوم زبان پشتو و فارسی همزمان توسط آقای عزیز الله نهفته اعلام گردید.

در زبان پشتو ـ داستان “لیکی” از فیصل ځلاند

در زبان فارسی ـ داستان “ماه جان” از زاهده امینی

اسامی مقام اول زبان پشتو و فارسی همزمان توسط آقای اشرف فروغ اعلام گردید

در زبان پشتو ـ داستان “دهرمسال چوک” از صابر شینواری

در زبان فارسی ـ داستان “کوته قلفی” از عبدالواحد رفیعی

و به دلیل اینکه برنده گان در سالن برنامه حضور نداشتند، جوایز آنها به یکی از اعضای کلوب فرهنگی فردا تحویل داده شد تا به اسرع وقت برای شان فرستاده شود.

پس از معرفی برنده ها، مجری برنامه اعلام نمود که  مدیریت جشنواره جایزه ی ویژه ی دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان را به پاس یک عمر تلاش های فرهنگی به نویسنده، شاعر و مترجم توانا آقای حضرت وهریز اهدا می کند.

بیوگرافی کوتاه آقای وهریز پخش گردید و در پایان از آقای وهریزدعوت شد تا بر روی ستیژ بیایند و آقای محمد آصف سلطانزاده جایزه ی ویژه این دور را به پاس یک عمر خدمت و تلاش به آقای وهریز اهدا نمود.

پس از اهدای جایزه ی ویژه امسال ، آقای دکتور اندرش ویدمارک و خانم جلیله سلیمی بر روی ستیژ آمدند و کتاب “دومین مجموعه داستانهای برگزیده جایزه ادبی اکرم عثمان”  را معرفی و رونمایی کردند.

پایان بخش برنامه ، بزم موسیقی سنتی با نوازنده گی هنرمند افغان آقای شفیع عظیمی نوازنده رباب ازبکی به همرایی یحیی احمد زی نوازنده طبله بود که با استقبال بسیار گرم حضار مواجه شد.

برنامه دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان با تشکر و سپاسگزاری از هیئت های گزینش و داوران محترم حاضر در برنامه و ادب دوستانی که با حضور گرم شان به محفل صفا و عطمت بخشیدند، ساعت ۶.۳۰ عصر به پایان رسید.
مدیریت جشنواره ادبی اکرم عثمان
کلوب فرهنگی فردا در سویدن

قسمت اول برنامه

قسمت دوم برنامه

برنده گان این دور جایزه ی ادبی اکرم عثمان

رونمایی کتاب ” تاریخ افغانستان در صد سال اخیر”

برنده جایزه ویژه دومین جشنواره ادبی اکرم عثمان.

About Post Author

Admin

See author's posts